चीनच्या साम्यवादी राजवटीला कंटाळून यीन लुयी ही तरुणी चीन सोडून जायचा विचार करते आणि सरकारी कारवाईत अडकते. पलायनाचा प्रयत्न करत असताना यीन चीनमध्ये शिकायला आलेल्या जेनला मदत मागते पण हा प्रयत्न फसतो. या प्रसंगाची टोचणी जेनला लागून राहते. यीन लुयीचे न्की काय होते याचा शोध घेण्यासाठी पत्रकार झालेली जेन वाँग चीनमध्ये काही दशकानंतर परत येते. मधल्या काळात चीनमध्ये यीन लुयीवर काय वेळ येते? या तरुणीला कोणत्या हालअपेष्टांना तोंड द्यावे लागते? याची कहाणी म्हणजे ‘बीजिंगचे गुपित’... ...Read more

मैत्रिणीसाठी चीनचा शोध... जेन वाँग यांच्या पत्रकारिता अभ्यासकालीन घटना, त्या वेळचे त्यांचे जीवनमान, चिनी पद्धती आणि दिनक्रम यांवर प्रकाश टाकणारे हे पुस्तक. महाविद्यालयीन जीवनात मैत्रिणीची चुगली करण्याची अनवधानाने झालेली चूक काही वर्षांनी लक्षात आल्यवर पश्चात्ताप झाल्याने आणि पापक्षालन करण्याच्या निमित्ताने त्या मैत्रिणीला एवढ्या मोठ्या चीनमध्ये शोधून काढणे, हा लेखिकेचा हेतू आहे. त्या दरम्यान इतर ही अनेक जुनी माणसे भेटणे, प्रत्येकाची भेट घेताना, ती ठरवताना होणारे अनेक अपेक्षाभंग, मनस्ताप, मानसिक त्रास, लेखिकेच्या या शोधकार्यात तिच्या कुटुंबाची कधी अनिच्छेने, कधी उत्साहाने मिळणारी साथ तसेच मुख्य शोधकार्यात अनपेक्षितरीत्या उलगडणारी अनेक रहस्ये, काही विलक्षण गंभीर काही उपयुक्त तर काही विनोदी आहेत. या सर्व गदारोळात जे घडलं ते कथानक म्हणजे या पुस्तकाचा मुख्य विषय. लिहिता लिहिता चीनची काही गुपितेही उघड करण्याची संधी लेखिकेने अनायसेच साधली आहे. किंबहुना चीनची काही गुपिते उघड करण्यासाठी हा विषय निवडला असावा. पुस्तकाचे शीर्षक आणि मुख्य कथानक यांचा संबंध एकमेकांशी मुद्दाम जुळवण्यात आला असावा असे जाणवते. माओवाद्यांचा अंमल सातत्याने जाणवत राहतो. आंतरराष्ट्रीय वार्ताहराला स्वत:चे काम करताना वैयक्तिक त्रासही बऱ्याच प्रमाणात होतो. उदा. एखादी विशिष्ट लक्षवेधी घटना लिहिल्यावर जे पडसाद जनमानसांत उठतात ते थेट घरापर्यंत जाऊन त्यांचे वैयक्तिक आयुष्य ढवळून काढतात. जेन वांग या उत्तम निरीक्षक आहेत हे काही वाक्यांवरून जाणवतं. त्यांनी चंद्रकोरीला नखाच्या तुकड्याची उपमा दिली आहे. शहरामधील घरांच्या सोनेरी रंगांच्या कौलावरून प्रकाश परावर्तित झाल्याने ‘ठिणग्या’ उडाल्याचा भास होतो. रात्रीच्या वेळी तर बीजिंग शहर एखाद्या प्रचंड व्हिडिओ गेमप्रमाणे दिसतं. तरुणाने नाईकेची सेलमधील जॉगिंग पॅन्ट घातली होती, हे अप्रतिम निरीक्षण आहे. लेखिकेच्या कॉलेजातील मँडरिन भाषेची शिक्षिका ‘फु मिन’ ही साम्यवादाची अतिआग्रही होती किंवा साम्यवाद हा तिच्या नसानसांमध्ये ठासून भरला होता. लेखिका त्या शिक्षिकेला हुकूमशहा म्हणत असे. चीनमध्ये लावल्या जाणाऱ्या पाट्यांची वर्णने वाचताना पुणेरी पाट्यांची आठवण आल्याशिवाय राहत नाही. काही घटना अनावश्यक असल्या तरी चीनबाहेरील लोकांसाठी त्या अतिशय मजेदार ठरू शकतील. भाषांतरकार मोहन गोखले यांनी कथानक ओघवते ठेवण्याचे प्रयत्न केले आहेत. -पूर्वा देवधर ...Read more

अथांग भावनांचे शब्दचित्र... एक पत्रकार व्यक्ती विविध बातम्या किंवा विशिष्ट विषयांवरील लेख या व्यतिरिक्त अन्य साहित्यप्रकारातील लेखन करते, त्यावेळी त्या व्यक्तीमधल्या पत्रकाराच्या ठायी असलेली शोधक व चिकित्सक वृत्ती आणि घटनेच्या गाभ्याला हात घालण्याचेधाडस असे पैलू त्यांच्या लेखनात अवतरतात आणि या मर्मग्राही लेखनामुळे त्या कलाकृतीला वेगळा आयाम प्राप्त होतो. जेन वाँग ही एक पारितोषिकप्राप्त व लोकप्रिय महिला पत्रकार असून तिने यापूर्वी तीन वेगवेगळ्या पुस्तकांचे लेखन केले आहे. यानंतर ‘बीजिंगचे गुपित’ ही त्यांची नवीन कादंबरी नुकतीच प्रकाशित झाली आहे. आणि या कादंबरीचा मराठी अनुवाद मोहन गोखले यांनी केला आहे. बीजिंगच्या विद्यापीठात ‘जेन वाँग’ आणि ‘येल’हून आलेली चिनी-अमेरिकन ‘एरिका’ या केवळ दोनच परदेशी विद्यार्थिनींना प्रवेश मिळतो. तेथील वास्तव्यात ‘जेन’ला यीन लूओयी’ नामक विद्यार्थिनी भेटते आणि अमेरिकेला जाण्यासाठी तिची मदत मागते, परंतु माओवादाचा प्रभाव असलेली जेन ही खबर साम्यवादी पक्षाच्या पदाधिकाऱ्याला देते. यानंतर ‘यीन’चे काय होते याची माहिती न मिळाल्याने जेन अस्वस्थ होते, ती स्वत:ला अपराधी समजते आणि साधारणपणे तीस वर्षांनतर पुन्हा बीजिंगला येते. कॅनडास्थित जेन वाँग ही नेवार्क विमानतळावर विमानात बसल्यापासून बीजिंगला पोहचून तेथे अठ्ठावीस दिवस राहून स्वगृही परतण्यासाठी विमानात बसेपर्यंतच्या कालावधीमधील घडलेल्या घडामोडी आणि विषयाच्या अनुषंगाने दिलेली माहिती यांचा समग्र गोफ म्हणजे ‘बीजिंगचे गुपित’ ही कादंबरी होय. ‘यीन’ला विद्यापीठातून काढून टाकण्यास आपणच कारणीभूत आहोत या भावनेने जेनला पश्चात्ताप झालेला आहे. या चुकीचे प्रायश्चित्त घेण्याचे ठरवून ‘यीन’ला शोधण्यासाठी सुरू केलेल्या मोहिमेत तिला अनेक अडचणींना सामोरे जावे लागले आहे; सोबतीच्या विद्यार्थ्याना संपर्क साधण्याचा प्रयत्न करीत असताना, ‘गु वेमिंग’ या एका मित्राकडून तिला ‘पॅन’चा पत्ता मिळतो आणि याचवेळी पॅनची दूरध्वनीवरून भेट होते. यानंतर ‘जेन’ला ‘यीन’च्या अस्तित्वाचा सुगावा लागतो. साधारणपणे कादंबरीच्या मध्यंतरानंतर तिला ‘यीन’चा ठावठिकाणा समजतो आणि अखेर महत्प्रयासाने तिची यीनशी भेट होते. या कादंबरीमध्ये ‘यीन’च्या भेटीपूर्वी तिला शोधण्याच्या प्रयत्नात असताना वेगवेगळ्या ठिकाणी जाताना किंवा अनेक लोकांच्या भेटीमधल्या चर्चेतून लेखिकेने अनेक गोष्टींचे स्पष्टीकरण दिले आहे. बीजिंगच्या व पर्यायाने चीनच्या ऐतिहासिक घटनांची माहिती देताना मानवाच्या उत्क्रांतीच्या काळापासून बाराव्या व तेराव्य शतकातील अनुक्रमे ‘खितान’ व ‘जुर्चेड’ या रानटी जमातींच्या लोकांच्या राज्यापासून नंतरची मिंग राजवट आणि आतापर्यंत चीनमध्ये झालेल्या राजवटींचा इतिहास येथे मांडला आहे. ‘यीन’च्या भेटीनंतर तिच्याशी झालेल्या संवादातून तिच्या भूतकाळातील परिस्थितीचे संपूर्ण वर्णन येथे झाले आहे. ‘यीन’ने ज्यांच्यावर विश्वास टाकला तो साम्यवादी पक्ष, तिचे मित्र-मैत्रिणी व शिक्षक या सर्वांनीच तिचा विश्वासघात कसा केला आणि ज्या शेतकऱ्यांबद्दल तिच्या मनात कणव होती त्यांनीच तिला कसे वाळीत टाकले या वर्णनासह तिची शोकांतिका, तिला सोसाव्या लागलेल्या यातना व तिच्यावर आलेले प्रसंग याचेही वर्णन येथे केले आहे. जेन वाँग ही ‘यीन’चा शोध घेण्यासाठी गुप्तहेर संघटनेची मदत घेण्याचे ठरवते तेव्हा गुप्तहेर संस्था, विवाहबाह्य संबंध शोधून काढणे, व्यावसायिक बोधचिन्हांच्या होत असलेल्या चोरीचा छडा लावणे, स्थावर व जंगम मालमत्तांचा शोध घेणे, दूरध्वनीवरील संभाषणांचा माग काढणे, घरापासून दूर असलेल्या मुलांवर लक्ष ठेवणे, औद्योगिक क्षेत्रात हेरगिरी करणाNयांचे पुरावे शोधणे आणि हरवलेल्या व्यक्तींचा शोध घेणे अशी अनेक कामे करीत असल्याचे तिला आढळून येते. यावरून तेथील सामाजिक परिस्थितीची ओळख करून देण्याचा तिने प्रयत्न केला आहे. याशिवाय बीजिंगचे पोलीस व गुप्तहेर यांची व्यक्तिमत्त्वे कशी असतात हेही दाखवले आहे. तसेच गुप्तहेरांच्या कार्यपद्धतीचे वर्णन करताना त्यांच्यामध्ये साम्यवाद व भांडवलशाही यांचा संगम झाल्याचे म्हटले आहे. एका पत्रकार महिलेने धाडसी वृत्तीमधून, शोधक नजरेतून आणि सूक्ष्म निरीक्षणातून लिहिलेली ही सत्यकथा असून, लेखिकेच्या अथांग भावनाच्या या शब्दचित्राचा मोहन गोखले यांनी ओघवत्या शैलीत मराठी अनुवाद करून अनुवादित साहित्यात मोलाची भर घातली आहे. -कमलाकर राऊत ...Read more

चीनमधल्या जुन्या आणि समकालीन व्यवस्थेचं चित्रण करणारी ही वेगळ्या प्रकारची कादंबरी. जेन वाँग ही पत्रकार बऱ्याच वर्षांनी चीनमध्ये परतते. चौतीस वर्षांपूर्वीच्या एका घटनेची सल तिच्या मनात आहे. कॅनडामधून बीजिंगमध्ये शिकायला गेली असताना यीन लुयी नावाच्या एा तरुणीनं अमेरिकेला जायची इच्छा तिच्याकडे व्यक्त केलेली असताना वाँगनं ती गोष्ट साम्यवादी पक्षाच्या पदाधिकाऱयांकडे सांगितलेली असते. त्या घटनेचा नक्की काय परिणाम झाला, हे वाँगला आता जाणून घ्यायचं आहे. तिच्या या प्रवासात चीनमधली बदलत गेलेली संस्कृती, साम्यवादाकडून भांडवलशाहीकडे झालेला बदल अशा अनेक गोष्टी कादंबरीत उलगडत जातात. जेन वाँगनंच तटस्थपणे चित्रण केले आहे. मोहन गोखले यांनी या कादंबरीचा अनुवाद केला आहे. ...Read more