समाधानी वृद्धत्वाची पूर्वतयारी... जुन्या काळी मोठी माणसे देवाकडे चांगली शंभर वर्षे आयुष्य मागायची आशीर्वादही तसाच द्यायची तेव्हा ते शंभर वर्षांचे आयुष्य स्वावलंबी, समाधानी असावे अशीच त्यांची इच्छा होती; पण आरोग्यसंपन्न शंभर वर्षाचे आयुष्य जगायचे तर ास प्रयत्न हवेत. सकस आहार, योग्य व्यायाम, विश्रांती स्वच्छता, आजारावरील उपचार याबरोबरच मानसिक आरोग्यही हवे. साताऱ्याच्या डॉ. सुभाष दांडेकर यांनी अशा समाधानी वृद्धपणाची तयारी चाळीशीपासूनच करायला हवी असे प्रतिपादन केले आहे. त्यांच्या घरात चार पिढ्या समाधानाने नांदत आहेत. फॅमिली डॉक्टर म्हणून त्यांनी अनेक कुटुंबाचे आयुष्य जवळून पाहिले आहे. चाळिशी हा व्यक्तीच्या आयुष्यातला एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. या सुमारास अनेक शारीरिक, मानसिक व कौटुंबिक बदल घडत असतात. त्याची जाणीव ठेवून पुढच्या आयुष्याचे नियोजन करावे लागते. पुढील आयुष्याशी अत्यंत निगडित अशा अनेक महत्त्वाच्या व जिव्हाळ्याच्या विषयावर लेखकाने उत्कृष्ट मार्गदर्शन केले आहे. शारीरिक बदल, ऋतुनिवृत्ती, हृदयविकार, कर्करोग, मधुमेह अशा अनेक विषयांवर सविस्तर व सोप्या भाषेत माहिती दिली आहे. स्वेच्छामरण, दत्तकविधान, मृत्युपत्र यातली कायद्याची गुंतागुंत सोप्या भाषेमुळे कळते. देहदान, नेत्रदान, यासाठी मनाची तयारी करणे आवश्यक आहे. ओघवती भाषा व रोजच्या माहितीतील उदाहरणे याने विषय सहज सुलभ झाला आहे. सामाजिक व कौटुंबिक समस्यांवर विशेष मार्गदर्शन केले आहे. उघड बोलता न येणारा चाळिशीनंतरचे कामजीवन हा नाजूक विषय लेखकाने विशेष कौशल्याने हाताळला आहे. लग्न झाल्या क्षणापासून पूर्ण अनोळखी कुटुंबाला आपले म्हणायचे, सर्वस्व द्यायचे यापेक्षा मोठा त्याग तो कोणता? हा नित्याचा व्यवहार झाल्याने त्या त्यागाचे मोठेपण कुणालाच जाणवत नाही. पण पतीने तरी आपल्या पत्नीचा हा मोठेपणा जाणावा व तिचे मनही जाणून घ्यावे, स्त्री ही क्षणाची पत्नी व अनंत काळाची माता असते. उतारवयात तर ती फक्त माताच असते. कामवासना ही फार मोठी ऊर्जा आहे. तिला चांगल्या मार्गाने वळवणे हेही उत्तम पुरुषार्थाचे लक्षण आहे. साठीनंतर स्त्रिया मुले, नातवंडे, देवधर्म यात गुंततात. त्यांना पतीची फारशी गरज भासत नाही. हेच कारण असेल का की स्त्रिया वैधव्य आल्यानंतरही कित्येक वर्षे समाधानाने जगतात. याउलट पुरुष पत्नी निधनानंतर उदास होतो. आजारी होतो. पत्नीच्या पश्चात तो मनाने खचतो. पुरुष मानसिकदृष्ट्या पत्नीवर फार मोठ्या प्रमाणात अवलंबून असतो. कौटुंबिक कलह, चिंता करण्याची वृत्ती, नेहमी सगळ्यांनी आपलेच ऐकावे असा अट्टाहास यामुळे वृद्ध व्यक्ती अनेक घरातून नकोशा होतात. तसे होऊ नये म्हणून काय करता येईल याविषयी तरुणांना व वृद्धांना मार्गदर्शन केले आहे. श्रवणातील दोष व विस्मृती यामुळे कुटुंबात अनेक गैरसमज कसे निर्माण होतात हेही उदाहरणाने स्पष्ट केले आहे. चाळिशीनंतरची वाटचाल सुखासमाधानाची व्हावी म्हणून अनेक महत्त्वाच्या विषयावरची चर्चा एकत्र आणणारे हे अतिशय उपयुक्त पुस्तक आहे. -रजनी वैद्य ...Read more

चाळीशी सुखाने पार करण्यासाठी... चाळीशी या निर्णायक टप्प्यावर अतिशय उपयुक्त असे मार्गदर्शन करणारे विवेचन करणारे डॉ. सुभाष दांडेकर यांचे पुस्तक मेहता पब्लिशिंग हाऊसने प्रकाशित केले आहे. या पुस्तकात चाळीशीनंतर होणारे शारीरिक बदल, ऋतुनिवृत्ती, हृदयविकार कर्करोग, मधुमेह अशा अनेक विषयांचे विवेचन सविस्तर केले आहे. लेखकाने या विकारांवरील उपचारांचे नेमके स्वरूप, त्यातील तांत्रिक क्लिष्टता टाळून स्पष्ट केले आहे. वाचकांना त्यांच्या रोजच्या जीवनातील उदाहरणे देत या गोष्टी पटवून दिल्या आहेत. दत्तकविधान, मृत्युपत्र, स्वेच्छामरण, देहदान आणि नेत्रदान या गोष्टींची माहिती ही लेखकाने वाचकांच्या आकलनाच्या कक्षेत आणून मांडली आहे. चाळीशीनंतरची वाटचाल सुखाची करण्यासाठी चर्चा घडविणारे हे मराठीतील एकमेव पुस्तक असे म्हणावे लागेल. ...Read more

चाळिशी? डोन्ट वरी!... ‘चाळिशीनंतरची वाटचाल’ हे डॉ. सुभाष दांडेकर यांचे पुस्तक. या पुस्तकात वयाची चाळिशी ओलांडल्यानंतर कोणकोणते शारीरिक बदल होतात, ते बदल लक्षात घेऊन काय काळजी घेतली पाहिजे, उतार-वयात होणारे आजार नियंत्रणात ठेवण्यासाठी कोणती दक्षता घेली पाहिजे, अशी विविध माहिती देण्यात आली आहे. मेनोपॉज, स्त्रियांना होणारे कर्करोग, मोतीबिंदू, हृदयविकार, मधु-मेह, मूत्रविसर्जन संस्थेचे विकार या संदर्भातील माहिती लेखकाने दिली आहे. उतारवयात निर्माण होणारे कौटुंबिक कलह, ते टाळण्याचे मार्ग, वृद्धाश्रमात जाऊ इच्छिणाऱ्यांसाठी महाराष्ट्रातील वृद्धाश्रमांची माहिती, स्वेच्छा-मरण, दत्तकविधान, मृत्युपत्र, नेत्रदान, देहदान आदी विषयही लेखकाने हाताळले आहेत. वृद्धत्वाची चाहूल लागणार हे लक्षात घेऊन मनाची तयारी कशी करावी, दिनचर्या कशी ठेवावी, आदींची चर्चाही या पुस्तकात आहे. ...Read more

परिपूर्ण सुखी उत्तरायुष्यासाठी आवश्यक पूर्वतयारी… सातारचे एक नामवंत डॉ. सुभाष दांडेकर यांचे ‘चाळिशीनंतरची वाटचाल’ हे पुस्तक चाळिशीचा टप्पा ओलांडणाऱ्या प्रत्येकाला उपयुक्त वाटेल. ‘लाईफ बिगिन्स अ‍ॅट फॉर्टी’ असे सध्या मानतात. कारण चाळिशीचा हा टप्पा हा ता पूर्वीसारखा वार्धक्याचा आरंभबिंदू राहिलेला नाही. तो साठीकडे झुकत आहे. तरीही चाळिशीनंतरचे आयुष्य हे अनेक दृष्टींनी वेगळे ठरतेच. डॉ. ह. वि. सरदेसाई यांनी या पुस्तकाच्या प्रस्तावनेत चाळिशी हे आयुष्यातील एक संदर्भकेंद्र असून शारीरिक, मानसिक व कौटुंबिक बदलांची जाणीव ठेवून उर्वरित आयुष्याचे नियोजन करण्याची गरज प्रकट केली आहे. डॉ. दांडेकर यांनी वृद्धाश्रम व नेत्रपेढी या क्षेत्रात केलेल्या कार्याबद्दल व त्यांच्या सामाजिक बांधिलकीबद्दल डॉ. सरदेसाई त्यांना समाजाचे भूषण म्हणतात आणि या पुस्तकात शारीरिक व्याधींप्रमाणेच सामाजिक व कौटुंबिक समस्यांबाबत केलेले मार्गदर्शन महत्त्वाचे आहे याकडे लक्ष वेधतात. चाळिशीआधीचा काळ हा उमेदवारीचा असतो. त्यानंतर नोकरीधंद्यात स्थिरता येते. प्रमोशन्स मिळणे व व्यावसायिक प्रगती होणे हे पुढच्या काळातच सुलभ जाते. आजवरचा अनुभव यासाठी उपयुक्त ठरतो. चाळीशी ते साठी हा आयुष्यातील काळ वर्तमानावर पकडे ठेवून भविष्यकाळ आश्वासक ठरवण्याचा असतो. आपले उत्तरायुष्य आनंदमय करण्यासाठी आवश्यक ती बैठक चाळिशीतच साधावी लागते. या पुस्तकातील आरंभीच सात प्रकरणे मेनोपॉज, स्त्रियांचे रोग, मोतीबिंदू, हृदयविकार, मूत्रसंस्थेचे विकार, मधुमेह यांची चर्चा करतात. चाळिशीनंतरच्या कामजीवनाच्या मर्यादा व पथ्ये यांची कल्पना स्वतंत्र प्रकरणात देण्यात आली आहे. कौटुंबिक कलह कसे टाळावेत हे सांगून वृद्धाश्रमातील वास्तव्य व आर्थिक नियोजन याबद्दलही मार्गदर्शन केले आहे. उत्तरायुष्यात जोपसण्यासारखे छंद, दत्तकविधान, मृत्युपत्र, मरणोत्तर देहदान व नेत्रदान करण्याची पूर्वयोजना यांचीही माहिती देण्यात आली आहे. एकूणच आपल्यासाठीनंतरच्या जीवनाची सर्वकष रूपरेखा ठरवण्याच्या दृष्टीने आपली मानसिक तयारी करून घेणारे हे पुस्तक आहे. चाळिशीचा काळ हा एका परीने उत्साहाचा, स्वप्नपूर्तीचा व भरभराटीचा काळ असतो. साठीनंतरचा काळ हळूहळू सर्वच क्षेत्रांतून लक्ष कमी करण्याचा व निवृत्तीकडे जाण्याचा असतो. चाळिशीतच या साठोत्तरी आयुष्याचे नियोजन केले तर शारीरिक, आर्थिक मानिकस संतुलन उत्तम राहू शकते व शेवटचे दिवस गोड ठरू शकतात. परंतु चाळिशीत चुकीच्या सवयींच्या व व्यसनांच्या आहारी गेले, आर्थिक उधळपट्टी केली, तडजोडीचे हीन मार्ग स्वीकारले तर मात्र उत्तरायुष्याचे एकूणच गाडे रूळावरून घसरत आणि वार्धक्य ही शिक्षा ठरते. ज्येष्ठपण हे बिनचेहऱ्याचे व बिनकण्याचे होते. डॉ. सुभाष दांडेकर यांनी मोजक्या शब्दांत चाळीशीनंतरच्या वैद्यकीय समस्यांचे स्वरूप नेमके सांगून त्याबाबतच्या उपाययोजनांची दिशा सुचित केली आहे. मात्र वैद्यकीय सल्ला घेऊनच पुढे पाऊल टाकावे, असे पुन्हा पुन्हा बजावले आहे. हृदयविकाराची पूर्वसूचना मिळते, तशी लक्षणेही अनेक असतात. चरबी वाढू न देणे, धुम्रपान न करणे, चिडचिड टाळणे, तणावमुक्त राहणे, अंजायनाचा त्रास असेल तर नायट्रोग्लिसरीनच्या गोळ्या सतत जवळ ठेवणे, मधुमेह व रक्तदाब काबूत ठेवणे हे प्रतिबंधात्मक उपाय, तसेच हार्टअ‍ॅटक आल्यानंतरचे उपचार व शस्त्रक्रिया याबाबतही मार्गदर्शन केले आहे. चाळिशीनंतरच्या कामजीवनाबाबत डॉ. दांडेकर यांनी अनेक सूचना दिल्या आहेत. पुरुष लैंगिकदृष्ट्या कधीच म्हातारा होत नाही. कामभावना अखेरपर्यंत राहते. शीघ्रपतन व ताठरता याबद्दलच्या समस्या काहींना त्रस्त करतात. स्त्रियांची कामभावना या वयात थोडी कमी होते. हे पुस्तक चाळिशीतल्या प्रत्येकाने काळजीपूर्वक वाचायला हवे; त्यामुळे उत्तरायुष्यातील बऱ्याच समस्या वेळीच लक्षात येऊन त्यांना सामोरे जाण्यासाठी योग्य ती दक्षता घेण्याची मानसिकता तयार होईल. दत्तकविधान, मृत्युपत्र, देहदान, नेत्रदान, स्वेच्छामरण याबद्दही आपल्या मनोधारणा निश्चित करण्यासाठी या पुस्तकातील विवेचन परिणामाकारक ठरेल. चाळिशीनंतरची वाटचाल, ...Read more