हुंकार वपु ! मराठी वाचन संस्कृतीतील क्वचितच लोक असतील ज्यांना हे नाव माहित नाही. हुंकार हा कथासंग्रह मी वाचलेलं वपुचं तिसरं पुस्तक ! वपुंच्या व्यक्तीमत्तवाचे अनेक पैलु आपल्याला दिसतात एक उत्कृष्ट कथाकार , तत्तवज्ञ , विचारवंत हे त्यातलच काही. असो वपुंसारख्या सागराचं वर्णन मी काय करावं तर मी येतो मुद्द्यावर अर्थात हुंकारवर ! वपुंच्या कथा कधी वाचकाला हसवतात कधी रडवतात तर कधी वाचकांशी तासनतास नुसतं हितगुज करतात, बोलत राहतात. प्रत्येक कथा वाचल्यानंतर विचार केला नाही तर कथा समजणे आणि त्यातील संदेश घेणे थोडं अवघडच ! मी हुंकार हा कथासंग्रह चार दिवसापूर्वीच वाचून वेगळा केला. काय तो अनुभव ! एक वेगळचं जग वपुंच्या कथांमधून अनुभवायला मिळतं. 17 कथांचा हा संग्रह आपल्या प्रत्येक कथेत काहीतरी वेगळेपणा देऊन जातो. यातील पहिलीच कथा हुंकार. ही कथा म्हणजे पुढच्या मेजवानीचे ट्रेलर म्हणायला हरकत नाही. लग्नाआधीचं प्रेम आपल्याला परत भेटतं त्या प्रसंगाची ही गोष्ट. यातील एक वाक्य मला फार आवडतं "सुगंधात आणि स्वप्नात फार साम्य आहे दोघांचीही शेवटी राख होते " त्यानंतरची कथा "चक्रम" थोडी मजेशीर थोडी विचार करायला लावणारी ही कथा. हुंकारमध्ये फक्त वैचिरिक किंवा प्रासंगीक कथा आहेत असचं नाही बरं ! विचारांमार्फत विनोद पोहचवून आपल्याला हसवणं हेच वपुचं मोठं कौशल्य. संग्रहातील "मांजर" आणि "बुमरँग" या कथा वाचल्यावर याची अनुभुतीही आपल्याला येतेच. "शिकार" ही कथा प्रेमयुगल आपल्या लग्नासाठी काय काय शक्कल चढवतात ते दिसते आणि त्याचा जो मजेशीर शेवट होतो तो मात्र वाखाणण्याजोगा आहे. पण त्याच पुढील "पोरकी" ही कथा मात्र डोळ्यात पाणी आणते. मन अधिक संवेदनशील होतं आणि तो प्रसंग आपल्याच डोळ्यांसमोर उभा राहतो. तरुणांसाठी संपूर्ण कथासंग्रहच खूप मार्गदर्शक ठरतो पण यातील "सोनाराने कान टोचले दुसर्‍यांदा" आणि "निर्णय" या दोन्ही कथा आपल्या तरुण वयातील अनेक चूका आणि नैतिकता याबद्दल उपदेश करतात. "हाॅलिडे स्पेशल" ही कथा मला विशेष आवडते सुरुवातीपासून ते शेवटपर्यंत ही एक प्रेमकथा वाटते आणि शेवटी कथा अशी काही कलाटणी घेते की वाचक हसल्यावाचून राहात नाही. "कैफियत" आणि "रिकामी खुर्ची" या कथा मात्र आपल्याला फार विचार करायला लावतात. हे झालं कथांबद्दल माझं मत पण या कथांमधून घेण्यासारखं भरपूर आहे जे इथं सांगणं म्हणजे हुंकारचा एक वाचक कमी करण्यासारखं होईल. तेव्हा हुंकार तुम्हीही वाचा मला ज्या गोष्टी कळाल्या त्यापेक्षा काही वेगळ्या तुम्हाला कथा शकतात. त्या तुम्ही मला सांगा मला कळालेल्या गोष्टी मी तुम्हाला सांगतो. असचं पुढे जाऊन कारण आपल्याला ही वाचनसंस्कृती पुढे चालवायचीये !😊😊 ...Read more

सर्व कथा भावनिक प्रकारातील काही विनोदी ढंगाच्या. बऱ्याच कथा स्त्री पात्रावर बेतलेल्या.

श्री. काळे यांच्या या संग्रहातील कथांचे विषय बालबोध रीतीने सांगता येणार नाहीत. तसेच त्यांतील माणसे व प्रसंग यांना ‘लेबले’ ही लावता येणार नाहीत. म्हणूनच त्या खऱ्याखुऱ्या जिवंत आणि नवीन कथा आहेत. तसे पाहीले तर या कथांना आधारभूत असलेल्या वस्तुनिष्ठ जीवनर्शनात नवे किंवा अपूर्वाईचे काही नाही. त्या त्या जीवनाकडे पाहण्याचा लेखकाचा दृष्टिकोनही अ-पारंपारिक आहे असे नाही. पण प्रत्येक जीवनप्रसंग व त्यांत वावरणारी व्यक्ती यांचे जे जीवनास्पंदन काळ्यांनी शब्दांत पकडले आहे ते हुरहूर लावणारे व पीळदार आहे. ही हुरहूर व पीळ यांच्या प्रसंगचित्रणांतून नाजुक भावबंध प्रवाहीत झाले आहेत. या भावबंधात रूजू पण धारदार व्यक्तिदर्शन हे या कथांचे धन. यातल्या सर्वच कथा निर्दोष आहेत. असे नाही पण पण या कथांचे हे धन संगति-विरोधाचे धारदार दर्शन देऊन जाते. ...Read more

वाचकांना रिझवू शकणारा... वसंत पुरुषोत्तम काळे यांनी आजकाल अनेक प्रकारच्या अनेक कथा लिहील्या आहेत. विनोदी तशाच गंभीर. पोरकट तशाच प्रौढ. कधी वेगवान घटनांवर उभारलेल्या तर कधी शुद्ध व्यक्तिदर्शनात्मक. अनपेक्षित कलाटणी त्यांच्या कथेचे एकेकाळचे वैशिष्ट्य जही शिल्लक उरलेले दिसते. त्याउलट त्यांची कथा आज सहजपणे विकसित होत जाऊन ठरीव ठशाचे शेवट टाळतानाही आढळते. त्यांच्या कथेचे मुख्य वैशिष्ट्य म्हणजे तिच्यांतून सतत जाणवणारा माणसाला समजावून घेण्याचा आणि समजावून देण्याचा प्रामाणिक प्रयत्न. ‘हुंकार’ ह्या त्यांच्या ताज्या कथासंग्रहांतल्या बहुतेक कथांतून लेखकाच्या मनांत वसत असलेल्या अपार सहानुभूतीच्या छडा गडदपणे पसरलेल्या आढळतात. मानवी व्यथेमुळे आणि अगतिकतेमुळे लेखकाचे काळीज पिळवटून गेल्याचे जाणवते. आणि दु:खामुळे वाटलेले दु:ख वाचकापर्यंत पोचवण्याची त्याची धडपडही जाणवते. हा दु:खाचा छोट नेहमीच आवगाने वाचकापर्यंत कोसळत येतोच असे नाही. तरीपण ‘स्वर’, कैफ’, ‘सत्कार’ किंवा ‘तो माझी वाट पाहत असेल’ ह्यासारख्या कथांतून वाचकाला व्यथित करून तोडण्याची ताकदही जाणवते. ‘हुंकार’ ह्या कथासग्रहांतल्या बहुतेक कथा वाङ्मयीन गुणांनी समृद्ध आहेत. कथेचा घाट, तिचे निवेदन, तिच्यातील व्यक्ती उभ्या करण्याचे कसब, घटना रंगवण्याची हातोटी इत्यादि बाबतीत लेखकाच्या लेखणीतला सफाईदारपणा आणि सरावाने सहज मिळत गेलेले तंत्रावरचे प्रभुत्व ह्यामुळे त्याच्या कथा नित्य वाचनीयच उतरतात. परंतु त्याहीपुढे जाऊन एखादी मोठी झेप लेखक घेऊ शकेल काय असा विचार केल्यास ‘स्वर’सारख्या एखाद्या विलक्षण हृदयस्पर्शी कथेतून दिलासाही मिळतो. ‘स्वर’ ही लेखकाची कथा खरोखरीच अविस्मरणीय आहे. जिला रूप नाही पण स्वर आहे अशा एका टेलिफोन ऑपरेटरचे व्यक्तिचित्र लेखकाने कमालीच्या कलात्मकतेने घडवले आहे. तिच्या कुरूपपणाबद्दल खोटे उमाळे कुठेच नाहीत. त्या व्यंगासकट तिने आपल्या आयुष्याचा हीशोब एका चमत्कारीक थंडपणे आखलेला असतो. जे प्रेम ती मिळवते ते कायम मिळत राहील अशी अपेक्षा तिला नसतेच. त्याचे स्पष्टrकरणही ती अत्यंत विचारीपणे आणि समतोलपणे करते. ‘‘माझ लग्न नक्की होणार आहे. प्रत्येक स्त्रीला-मग ती कशीही असली तरीही तिला पत्करणारा मिळतोच. पण माझ्यासारख्यांची लग्न होतात ती गरजेपोटी होतात. कुणाच्या तरी स्वप्नातली मूर्ती म्हणून नक्कीच माझा कुठं प्रवेश होणार नाही. कोणीतरी अडलेला पुरुष, एखादा बिजवर किंवा व्यंग असलेला, असा कोणीतरी गरजेपोटी मला पत्करणार. त्यात कसला कैफ? माझ्यासारखी मुलगी देखील त्याला वेडंपिसं करू शकत होती, त्यातच नाही का सगळं आलं?’ ह्या मुलीने जे मिळवले आणि ते गमावले त्याबद्दलचे दु:खही तिने विचारपूर्वक आतल्याआत दडपून टाकले. लेखकाने लिहीलेली ही कुरूप मुलीची गोष्ट त्याच्याजवळ असलेली व कल्पकतेनं वापरल्यास तीव्र परिणाम करू शकणारी मनोविश्लेषणाची शक्ती दर्शवते. कथा लिहीताना लेखकाने सांभाळलेला संयम, समतोलपणा व गहीवराचा अभाव वाखाणण्याजोगा आहे. इतरत्र आलेल्या काही व्यक्तीही अशाच काळजाचा ठाव घेऊन जातात. ‘तक्षक’ कथेतला अध:पाताचा प्रवर्तक कांता, ‘निरोप’ मधील पत्नीच्या व्यभिचाराने दु:खवल्यामुळे स्त्रियाकडे विकृतपणे पाहणारा गजा, ‘कैफ’ मधले भीषण धाडसांच्या कैफांत जगणारे विजूचे वडील, ‘पहीली खेप’मधले नाइलाजाने निर्दय बनलेले घाटे, ‘सत्कार’मधले कुणालाच नको असलेले पण पत्नीने सांभाळलेले केशवराव ह्या अशा अनेक व्यक्ती दैवाच्या अटळ प्रहाराखाली झोडपल्या गेल्या आहेत, आपल्या जीवनाची शोकांतिका टाळणे त्यांच्या हातात उरलेले नाही. ‘तो माझी वाट पाहत असेल’ ही लेखकाची एक वेगळ्याच तंत्राची कथा आहे. एखाद्या दडपणाखाली झपाटलेल्या मनोवृत्तींतून निर्माण झालेली. तिच्यात एक भेसूर अंधार आहे. आत्महत्या करावयास जाणाऱ्या माणसांकडे त्यांच्या वस्तु मागायला खाणारा ‘तो’ लोकविलक्षण खरा!’ ‘हुंकार’ ह्या कथेत एकांकिकेचे तंत्र चांगले वापरले आहे. प्रेमाची व्यथा हा तिचा विषय. तो लेखकाने उत्कटपणे, तन्मयतेने रंगवला आहे. ‘हुंकार’ ह्या कथासंग्रहांतल्या कथा विविध प्रकृतीच्या आहेत. त्यांच्यांत रुचिवैचित्र्य आहे. लेखकाच्या लेखनाचे रंग जमत आल्याची साक्ष आहे. कथा हेतूकडे आणि कथावस्तूकडे लेखकाच्या मनोवृत्तीचे झाडून अधिक केंद्रीकरण होत गेले- जे स्वर ह्या कथेत अचूक व अजोडपणे जमले आहेत तर लेखक मराठी कथेच्या क्षेत्रांत आपल्या वैशिष्ट्याचा ठसा निश्चितपणे ठेवू शकेल. ...Read more