दैनिक नवशक्ती २५.१०.२००९ अलीकडच्या काळात विविध भाषांतील साहित्य मराठीत मोठ्या प्रमाणावर अनुवादित झालं आहे. त्यातही इंग्रजीतील साहित्याचा वाटा मोठा आहे. मेहता पब्लिशिंग हाऊसने इंग्रजीतील गाजलेल्या, कादंबऱ्यांचा अनुवाद प्रकाशित करून मराठी वाचकांसाठी सहित्याचा मोठा खजिनाच उपलब्ध करून दिला आहे. प्रत्येक भाषेचं, त्या प्राताचं, तेथील लोकजीवनाचं आगळं सौंदर्य असतं. अनुवादित साहित्यामुळे रसिकांना या सौंदर्याचा मनमुराद आस्वाद घेता येतो. अलीकडच्या काळात इंग्रजीतील अनेक गाजलेली पुस्तकं अनुवादित झाली. त्यामुळे मराठी वाचकांसाठी मोठा नजराणाच लाभला आहे. अलीकडेच मेहता पब्लिशिंग हाऊसने अशीच काही उत्तमोत्तम अनुवादित पुस्तकं बाजारात आणून या खजिन्यात भर घातली आहे. ‘माय नेम इज सल्मा’ ही एका स्त्रीच्या आयुष्याची ही कहाणी अंतर्मुख करणारी आहे. फादिया फकीर लिखित या पुस्तकाचा अनुवाद स्नेहल जोशी यांनी केला आहे. विवाहापूर्वी गर्भवती राहिलेल्या सल्मा नावाच्या तरुणीची ही करुण कहाणी आहे. खेड्यात राहणाऱ्या सल्माचं आयुष्य एखाद्या खळाळत्या झऱ्यासारखं निव्र्याज, निखळ आहे. पण एका प्रसंगाने तिचं आयुष्य बदलतं. सल्मा एका बाळाला जन्म देते. ती किंचाळत, ओरडत असताना तिची नवजात मुलगी तिच्यापासून हिरावून घेतली जाते. घराण्याची इभ्रत, इज्जत अबाधित राखण्यासाठी सल्माचा भाऊ तिला ठार मारायला निघतो. भावाच्या तावडीतून सुटून सल्मा थेट इंग्लंड गाठते. इंग्लंडमध्ये एक्सटर भागात राहात असताना आपल्या घरमालकिणीकडून ती वागण्याबोलण्याच्या रीतीभाती शिकते आणि पुढे एका इंग्रज माणसाशी लग्न करून स्थिरस्थावर होते. तथापि, तिच्या हृदयात आपल्या मुलीचं रडणं खोलवर रुजलेलं असतं. सल्मामधील आईला ते सतत साद घालत असतं. आपल्या मुलीचा शोध घेण्याचा ती प्रयत्न करते. त्यामध्ये ती यशस्वी होते का? तिची मुलगी तिला भेटते का? या प्रश्नांची उत्तरं शोधण्यासाठी माय नेम इज सल्मा वाचायला हवं. २४० पृष्ठसंख्या असणाNया या पुस्तकाची किंमत २०० रुपये आहे. ‘माय नेम इज सल्मा’ ही फादिया यांची तिसरी कादंबरी असून आतापर्यंत ती सोळा राष्ट्रांमध्ये प्रकाशित झाली तर १३ भाषांमध्ये तिचे अनुवाद झाले. लेखिकेची शैली कायम ठेवत स्नेहल जोशी यांनी तिचा मराठी अनुवाद केला आहे. मुखपृष्ठाच्या मांडणीपासूनच हे पुस्तक वाचकाला खिळवून ठेवतं. ...Read more

सुखाच्या संधीतही दु:स्वप्नात गुरफटलेली माता डॉ. शैलजा यादवाड प्रेमाला असलेली मनाई, त्यातून प्रतिष्ठेला गेलेला तडा आणि त्यासाठी हद्दपार केलेल्या मुलीचा वनवास म्हणजेच ‘‘माय नेम इज सल्मा...’’ ही कादंबरी. फादिया फकीर यांनी ही कादंबरी लिहिली आहे. स्वतं्र वृत्तीच्या अभ्यासक व मानवी हक्कांच्या रक्षणकत्र्या म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या फादिया फकीर एक जॉर्डेनियन ब्रिटिश लेखिका आहेत. १९९० साली प्रकाशित झालेल्या ‘निसानित’ या त्यांच्या पहिल्या कादंबरीचा अरेबिक भाषेत अनुवाद झाला आहे. १९९६ साली प्रकाशित झालेल्या ‘‘पिलर्स ऑफ सॉल्ट’’ या त्यांच्या दुसऱ्या कादंबरीचा जर्मन, डच आणि डॅनिश या भाषांमध्ये अनुवाद झाला आहे. त्यांनी काही लघुकथा आणि नाटकेही लिहिली आहेत. फादिया फकीर यांची ही तिसरी कादंबरी. एकूण सोळा राष्ट्रांमध्ये प्रकाशित झाली असून या कादंबरीचा तेरा भाषांमध्ये अनुवाद झाला आहे. गार्नेट प्रकाशन संस्थेकडून प्रकाशित होणाऱ्या ‘अरब विमेन रायटर्स’ मालिकेच्या त्या ज्येष्ठ संपादिका होत्या. त्या कार्याबद्दल त्यांना १९९५ मध्ये ‘न्यू व्हेंचर’ पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. जेव्हा सल्मा लग्नाआधी गरोदर राहते, त्यावेळी छोट्याशा खेड्यातलं तिचं निव्र्याज आयुष्य कायमचं संपतं. ती किंचाळत असताना तिची नवजात मुलगी तिच्यापासून हिरावून घेतली जाते. घराण्याचा मान आणि इभ्रतीसाठी ठार मारायला निघालेल्या भावाच्या तावडीतून सुटून सल्मा इंग्लंडच्या आश्रयाला येते. इंग्लंडमध्ये एक्स्टर भागात राहताना आपल्या घरमालकिणीकडून ती वागण्याबोलण्याच्या रीतीभाती शिकते आणि नंतर एका इंग्लिश माणसाशी लग्न करून स्थिरस्थावर होते. परंतु तिच्या हृदयात खोलवर तिच्या छोट्या मुलीचं रडणं अजूनही घुमत असतं. सल्माचा हा सर्व प्रवास अत्यंत खडतर आहे. अनेक टक्केटोणपे खात ती थोडी स्थिर होण्याचा प्रयत्न करते आहे. परंतु दु:खद भूतकाळ शेवटपर्यंत तिचा पिच्छा सोडत नाही. स्वत:ला एक मुलगा झाला तरी दुरावलेल्या मुलीला ती विसरू शकत नाही. कादंबरीचे कथानक भूतकाळ आणि वर्तमानकाळ या दोन्हीतून समांतर पुढे सरकते आहे. एक-दोन परिच्छेद भूतकाळातील नंतर पुन्हा एक दोन परिच्छेद वर्तमानातील त्यामुळे सुरुवातीला कथानकामध्ये थोडा विस्कळीतपणा जाणवतो. भाषाही थोडी रटाळच वाटते. चटकन मनाची पकड घेणारी नाही वाटत. मात्र तिचे दु:ख नायिकेचे, अंत:करणाला भिडणारे आहे. आत्मकथनात्मक शैलीचा उपयोग केला गेला आहे. नायिका सल्मा एक मेंढपाळीण. वर्षा ऋतूत हिमा खेड्यात उंट, घोडे, गाई, कुत्री, मांजरं यांच्या बरोबर फुलपाखरं आणि मधमाशांचीही झुंबड उडायची. वसंत ऋतू म्हणजे साखरपुड्यांचा हंगाम. लग्न मात्र पिकं हातात आल्यावरच. अशाच लग्नाळू तरुणींच्या तांड्यातील एक सल्मा. हमदान तिचा प्रियकर. लग्नासाठीच आलेले गरोदरपण. गर्भ पाडण्यासाठी झालेला प्रयत्नही विफलच. त्यामुळे ओढावलेला गाव सोडायचा. प्रसंग जीव वाचवण्यासाठी हे सर्व अपरिहार्यच होते. स्वत:च्या संरक्षणासाठी सल्माला हिमा खेड्यानजीकच्या इस्लाह तुरुंगाचा आधार घ्यावा लागतो आणि सुरू होते तिच्या आयुष्याची परवड. मुलीला जन्म दिल्यानंतर तुरुंगाचा त्याग. बरोबर फक्त आईचं पत्र आणि मुलीच्या लैलाच्या केसांचा झुबका घेऊन पुढील वाटचाल सुरु. एक दिवस बातमी येते की सल्माचा भाऊ महमूद तिचा शोध घेत आहे. तिला मारण्यासाठी, त्यामुळे स्वत:चा जीव वाचविण्यासाठी सिस्टर अ‍ॅशरबरोबर तिचे ब्रिटनला प्रयाण. सल्मा इब्राहिमचे सॅली अ‍ॅशरमध्ये रूपांतर. इंग्लंडच्या एक्स्टर भागात लिझकडे राहायला आल्यानंतर पुन्हा सर्वांची नव्याने सुरुवात. अनेक अडचणी, अगदी भाषेपासून ते जात पात यापर्यंत. उपजीविकेसाठी उपसलेले काबाडकष्ट. जॉनशी झालेली ओळख व नंतर ओळखीचे विवाहात रूपांतर. जॉनच्या मिठीत सल्मा सर्व विसरण्याचा, विस्मृतीत जाण्याचा आणि नवीन बीजाला शोधण्याचा प्रयत्न करत राहिली. इम्रानचा जन्म झाला. जॉनने तिच्यासाठी मुस्लीम धर्म स्वीकारला. परंतु सल्मा खरोखरच सुखी झाली? ती आपला भूतकाळ विसरली? पहिले प्रेम आणि लग्नाआधी जन्म दिलेल्या मुलीला विसरू शकली? कधीच नाही. तिला सतत वाटत राहायचं. आपली मुलगी संकटात आहे. तिला शोधले पाहिजे. तिची मदत केली पाहिजे. परंतु ते आता कधी शक्य होणार नव्हते. कारण लैलाच्या उनाड मामाने महमूदने तिला लाँगवेलमध्ये फेकले होते. जशी आई तशी मुलगी असे तो म्हणाला होता. तिच्या वडिलांनी आणि तिचे अवशेष जमातीच्या इच्छेविरुद्ध दफनभूमीत पुरले होते. शेवटपर्यंत सल्मा द्विधा मन:स्थितीत जगत राहिली, तिचे मन तिला म्हणत राही, ‘ह्या दु:स्वप्नामुळे तू आपल्या सर्वांच्या आयुष्याचा नाश करत आहेस. तुला सुखाची संधी मिळाली आहे आणि तू काय करतेस? तू ते सर्व दूर सारत आहेस.’ हे सर्व तिला कळत होते पण वळत नव्हते. एकच कल्पनेने रंगवलेले चित्र सतत तिच्या म:पटलावर कोरले गेले होते. ते म्हणजे ‘एका रात्री एका माणसाला त्यानं एखादी गोष्ट करू नये म्हणून विनवत होती. तो तरुण मनुष्य म्हणत होता, ते त्याचं कर्तव्य आहे. त्याला मानानं जगायचं आहे. अपकीर्तीचा डाग हा फक्त रक्ताने धुतला जातो. ‘मला सोड, बुद्धिभ्रष्ट म्हातारे, मला सोड!’ तो माणूस ओरडला, मला वाटतं की माझ्या आईला हे म्हणताना मी ऐकले ‘तुला सर्व शेत देते. माझी सर्व मालमत्ता देते. तिच्या अंगावर तिचे पिते मूल आहे. मी तुझ्या पाया पडते...’ ही आहे सल्माची करुण कहाणी. ...Read more

मानवी हक्कांच्या रक्षणकत्र्या जागतिक स्तरावर ज्या अभ्यासक ओळखल्या जातात त्यातील एक महत्त्वाचे नाव फादिया फकिर हे होय. त्यांच्या माय नेम इज सल्मा या पुस्तकाचा स्नेहल जोशी यांनी मराठी अनुवाद केला आहे. लग्नाआधी गरोदर राहिलेली सल्मा एका मुलीला जन्म देते.ती मुलगी घराण्याची इभ्रत, मान या नावाखाली तिचा भाऊ ठार मारायला निघतो. त्याच्या तावडीतून निघून सल्मा इंग्लंडला जाते. काम करते. तिथल्या घरमालकिणीकडून रीतभात शिकते. आणि एका इंग्रज व्यक्तीशी लग्न करते. स्थिरस्थावर होते. मात्र तिच्या हृदयात लग्नापूर्वीच्या त्या लहानग्या मुलीचा जगण्यासाठीचा आक्रोश सतत ऐकू येत राहतो. त्याचीच ही विस्तृत अशी कहाणी आहे. अत्यंत हृदयद्रावक अशी कथा आहे. वाचकाला सैरभैर करून सोडते. ...Read more